Techniek

Mechaniks - onderbouw

Meester Juul onderzoekt: Mechaniks in de onderbouw

Dit artikel is de eerste van twee artikelen over Mechaniks. In dit artikel zoom ik in op Mechaniks voor de onderbouw.

Wie ben ik

Ik ben Juul Rutten, ervaren (montessori)leerkracht, en ik mag voor specials4schools verschillende materialen onderzoeken met mijn groep. In elk artikel staat een ander materiaal of toepassing ervan centraal. Deze keer onderzoek ik mechaniks.

Mechaniks

Mechaniks bestaat uit een mooi afgewerkte houten doos en onderdelen. Het voel stevig en goed doordacht aan. Het deksel dient ook meteen als grondvlak. Het is materiaal waarmee je de basisprincipes van de mechanica kunt ervaren. Bij het experimenteren beantwoord je als vanzelf vragen als: “Hoe kun je een horizontale beweging omzetten in een verticale?” of “Wat is middelpuntvliedende kracht en hoe ziet dat er uit?”. Vragen die je een kleuter niet snel zal horen stellen. Toch kunnen ze het al wel ervaren.

Ik kan me voorstellen dat als je dit met mondelinge kennisoverdracht overbrengt, de moed van menig kind uiteindelijk ergens onder in zijn schoen belandt.

De praktijk

Vanuit mijn eigen praktijk als (montessori) leerkracht weet ik maar al te goed hoe kinderen het liefst leren: door te doen en te spelen.

Ontdekken is wat ze willen en daar ligt ook hun kracht. Als je als leerkracht hierin kunt volgen gaat alles als vanzelf.

Precies daarom heb ik er voor gekozen om bij de eerste kennismaking met Mechaniks de kinderen te volgen in hun beleving. Ook omdat ik erg benieuwd was welke vragen het op zou roepen en wat het meest zou opvallen en tot de aandacht zou spreken. Oftewel: betekenisvolheid als uitgangspunt.

Het materiaal en de handleiding lenen zich uitstekend voor kinderen van de onderbouw. Je kunt de handleiding op basis van de plaatjes volgen en je hoeft hier dan ook niet van af te wijken. Je ziet precies wat je nodig hebt en hoe je het moet neerzetten. Ook is het materiaal prima te gebruiken om er vrij mee te spelen.

Dat alle materialen hun eigen gemarkeerde plek hebben in de doos is een prettige bijkomstigheid, want hierdoor kunnen ze alles zelf weer netjes opruimen.

Aan de slag

“Een kralenplank?”, “Een knikkerbaan?” - de fantasie lijkt al meteen geprikkeld bij het uitpakken van de doos. “Waar zijn die gaatjes voor?, Wat past er in?, Hoe werkt het?”

Het is duidelijk dat de materialen, vormen en kleuren stimulerend werken en dat het uitnodigt om ermee aan de slag te gaan.

Alleen al de sterke magneten die de twee houten onderdelen bij elkaar houden, nodigen uit om te experimenteren met magnetisme, niet perse het doel van het materiaal, maar wel erg leuk.

Al vrij snel wordt duidelijk dat het een en ander gemaakt is om in elkaar te passen, de assen passen in de gaatjes en wielen, de elastieken passen weer om de wielen.

“Hé, dit lijkt een belletje, zoals op mijn fiets”. We kunnen niet anders dan kijken naar de ‘bel opdracht’. Deze is redelijk makkelijk in elkaar te zetten en het blijkt dat je door een draaiende beweging te maken een klepeltje tegen een belletje kunt laten tikken, dit is later nog uit te breiden naar twee klepels.

Deze maar ook andere opstellingen waarbij er een ‘ping’ of ‘klack’ geluid kan worden gemaakt zijn erg leuk en nodigen uit tot zo snel mogelijk draaien en zoveel mogelijk herrie produceren. Grappig hoe dat werkt; omdat ze het zelf gemaakt hebben is het betekenisvol en kunnen we echt niet verder voordat echt iedereen het twee keer geprobeerd heeft.

Er wordt aardig wat van het ruimtelijk inzicht gevraagd bij het inelkaar zetten van de opstellingen; kinderen kunnen alles nabouwen vanaf een boven- en zijaanzicht, maar de vertaalslag van het platte vlak naar onze driedimensionale wereld vraagt om wat hulp van een mij..

Ik merkte al snel dat bouwen één ding is, maar vragen beantwoorden nadat je iets gebouwd hebt lieten de hersentjes pas echt kraken: “Wat gebeurt er als je een hendel linksom draait, gaat het wiel dat er aan verbonden is dan dezelfde kant op, of juist de andere? En: “Wat gebeurt er als je het elastiek ertussen kruist, verandert er dan iets?”

Als je dit aan een groepje kinderen aanbiedt kan het gebruik van Mechaniks stimuleren tot overleg en het verkennen van verschillende rollen bij het samenwerken. Het viel me op dat er van alles te doen was voor iedereen; het mondige kind dat wel eens even ging vertellen hoe het moest vs. het stillere kind dat liever doet dan er over praat. Voor beiden bleek genoeg ruimte en genoeg te doen. Zelfs het bij elkaar zoeken van de voorwerpen; de verschillende assen met elkaar vergelijken of de elastieken op grootte sorteren was voor sommige kinderen een doel op zich. Spontane ontdekkingen zoals de werking van magnetisme krijg je er gratis bij.

Echt interessant wordt het als een opstelling te linken is aan een voorbeeld in het dagelijks leven. Zoals bij de bel of bij de opstelling waarbij de kracht van een verticaal staand draaiend wieltje wordt doorgegeven op een horizontaal liggend wiel, waardoor dat ook begint te draaien. Voor mij was de link naar een watermolen all snel gelegd. Uitleggen waarom deze gebruikt werd en hoe we dit tegenwoordig oplossen ligt dan erg voor de hand, geweldig om die verwondering en een gevoel van eigenaarschap te zien. Dit laatste natuurlijk omdat ze zelf de aanleiding waren tot de ontdekking.

Kortom

Als speelgoed om ontdekkend te leren leent dit materiaal zich bijzonder goed. Kinderen leren (on)bewust hoe basisprincipes in de mechanica werken. Hier kun je als leerkracht in sturen of het meer op zijn beloop laten.

De handleiding helpt je bij het stellen van mogelijke vragen, ook het watermolen voorbeeld (en andere!) wordt door de handleiding genoemd. Dit is prettig want dat maakt de vertaalslag naar het dagelijkse leven of thema’s wat makkelijker als je om voorbeelden of toepassingen verlegen zou zitten.

Het is mooi materiaal dat niet zou misstaan in een kast of thematafel in een onderbouw groep, al moet wel gezegd wat worden dat het materiaal in zijn totaliteit iets complex aandoet en echt in stukken, opdrachten of werkend aan specifieke doelen aangeboden zou moeten worden. Vrij spelen is absoluut een optie, maar dan is het handig dat de kinderen de basisbeginselen al wel kennen en weten waar de verschillende onderdelen voor zouden kunnen dienen.

Op basis van mijn ervaringen met het materiaal kom ik tot de volgende beoordeling:

Juul Rutten
(Montessori) Leerkracht

binnenkort deel 2 van meester Juul onderzoekt: Mechaniks in de bovenbouw